• બાળકનું જન્મ થતાં તુરંત ન રડવું (બાળસાદ ન દેવો).જન્મ બાદ તુરંત ન રડવાથી બાળકના મગજને ઓક્સિજન મળતો નથી અને તેથી તેના કુમળા મગજને નુકસાન થાય છે, જે પછીથી વાઈનું કારણ બને છે.


• મગજની ગાંઠ (Brain Tumor).


• માર્ગ-અકસ્માત અને અન્ય પ્રકારની માથાની ઇજા ( Head Injury ).


• મગજના ચેપી રોગો (મગજનો ટી.બી.,મગજની રસી) ને કારણે મગજને થતું નુકસાન.


• વારસાગત કારણો ( Hereditary ).


• કિડની, યકૄતની બીમારીઓ.


• સ્ટ્રોક / પેરેલિસીસ સમયે મગજને થયેલ નુકસાન.


• કોઈ ચોક્કસ કારણ વગર ( Idiopathic ).

વાઇના નિદાન માટે ન્યુરોલોજીસ્ટ્સ નીચેની પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરતા હોય છે.

• વાઇનો ઉપચાર મુખ્યત્વે દવાઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે.


• આજે વિજ્ઞાનની હરણફાળને પ્રતાપ વાઇ માટે ઘણા પ્રકારની દવાઓ ઉપલબ્ધ છે. અને તેમાં નિયમિતપણે ઉમેરો થતો જાય છે.


• વર્તમાન યુગમાં મોટાભાગની દવાઓ ડૉક્ટરની સલાહ પ્રમાણે યોગ્ય રીતે લેવામાં આવે તો ગંભીર આડાઅસરો કરતી નથી. અને ખૂબ જ અસરકારક રહે છે. આ દવાઓથી બુદ્ધિશક્તિ/યાદશક્તિ કુંઠિત થતી નથી.


• ન્યુરોફિઝિશિયન ડૉકટર આ દવાઓમાંથી યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરી દર્દીના વજન પ્રમાણે દવા લખી આપે છે, જે લગભગ ૨ થી ૩ વર્ષ સુધી નિયમિત લેવી પડે છે.


• જો કોર્ષ દરમ્યાન, વચ્ચે આંચકી આવી જાય તો દવાનો કોર્ષ લંબાવવો પડે છે.(છેલ્લી આંચકી આવ્યાથી ૨-૩ વર્ષ સુધી).


• સારવાર દરમ્યાન દર્દીએ ન્યુરોલોજીસ્ટ ડૉકટરના નિયમિત સંપર્ક માં રહેવું જોઇએ, જેથી દવાની અસર / આડઅસર / નિયમિતતા / દર્દીનું વજન વગેરે તપાસી શકાય.


• વાઇની દવા શરૂ કર્યા પછી ૩-૪ મહિનાની અંદર સામાન્ય રીતે તેની અસરકારકતા સાબિત થઇ જાય છે.


• કોર્ષ પૂરો થયા બાદ, ડૉક્ટર યોગ્ય તપાસ કર્યા બાદ, દવા ધીમે-ધીમે ઘટાડીને બંધ કરવાની સલાહ આપે છે.


• દવાથી પરિણામ ન મળતું હોય તેવા અમુક ચોક્કસ દર્દીઓ માટે ઓપરેશન અને અન્ય સારવાર પણ ઉપલબ્ધ છે. 

૧. જોખમો હોય તેવા સ્થળોએ રહેવાનું ટાળો, જેમકે આગ / ઊંચાઈ / ઊંડું પાણી, ગીચ ટ્રાફિક.

૨. ઉજાગરા કરવા નહી.

૩. ભૂખ્યા રહેવું નહીં.

૪. વધુ પડતો શ્રમ-થાક-ટેન્શન-ચિંતા ટાળો.

૫. ડૉક્ટરની સલાહ વિના દવા બંધ કરવી નહીં. તેમજ દવાના ડોઝ માં ફેરફાર કરવા નહીં.

૬. કૌટુંબિક સભ્યો તથા નજીકના સગાં તેમજ જેમની સાથે કામ કરતા હોય તે લોકોને તમને આંચકી ની બીમારી છે એ જણાવો.અને આ લોકોને આંચકી નો હુમલો આવે ત્યારે શું કરવું અને શું ના કરવું જોઈએ, એ જણાવો.(જુઓ આંચકીમાં પ્રાથમિક ઉપચારની ટિપ્સ.)

૭. ખિસ્સામાં નામ/ સરનામું ,નજીકના સગાં નો ફોન નંબર અને તમને વાઇ ની તકલીફ છે તે જણાવતું કાર્ડ રાખો.

 ડ્રાઇવિંગઃ

૧) જો કોઇ વ્યક્તિને ખેંચનો પ્રથમ હુમલો આવે તો બીજો હુમલો આવવાની સંભાવના ખરી?

રમતવીરોઃ જોન્ટી રહોડ્સ , ટોની ગ્રેગ 

સંગીતકારોઃ માઇક સ્કિનર , જ્યોફ રિક્લી

નવલકથાકારોઃ ચાલ્સ ડિકન્સ , થોમસ જોન્સ 

કલાકારોઃ ડેની ગ્લોવર

ફિલસૂફોઃ ઇમેન્યુઅલ સ્વીડનબોર્ગ , સોક્રેસ , વિક્ટર હ્યુગો, વોલેસ વીવિંગ.

૧)   સ્થિતિ અંકુશમાં લો

 શાંત રહો અને દર્દીની આસપાસ ભીડ કરવાનું ટાળો.

 દર્દીને અન્ય જગ્યાએ ખસેડતા નહીં, સિવાય કે તે / તેણી રસ્તો કે દાદર જેવી જોખમી જગ્યાએ હોય.

 દર્દીનાં કપડાં ઢીલાં કરો , ખાસ કરીને તેના / તેણીના ગળા આસપાસ ના કપડા ઢીલા કરી શ્વાસની ગૂંગળામણ ટાળો.

૨)  દર્દીની સ્થિતિ

 દર્દીને હળવેથી એક પડખે સુવડાવો જેથી તેને શ્વાસ લેવામાં મદદ મળે અને મોઢામાં કોઇ દ્રવ્ય હોય તો બહાર નીકળી શકે.

 ઇજા ટાળવા માટે તેની / તેણીના માથા નીચે તકીયો, ઘડી કરેલું જેકેટ કે કોઈ પોચી વસ્તુ રાખો.

 દર્દી શક્ય આરમદાયક સ્થિતિમાં રહે તેવી કોશિશ કરો.

૩)  ઇજા ટાળો

 દાદરા, રસ્તો કે કોઇ જોખમી જગ્યાથી દર્દીને હળવેથી સલામત સ્થળે ખસેડો.

 દર્દીની આસપાસ જુઓ અને ઇજા પહોંચી શકે તેવું ફર્નિચર, કાચ અને અન્ય ચીજ હોય તો દૂર કરો.

 માથા નીચે મૂકવા માટે તકીયો કે અન્ય કોઇ પોચી ચીજ ન મળે ત્યાં સુધી દર્દીના માથા નીચે  હાથ મૂકી રાખો.

૪ )  મોઢામાં કશું નાખવાનું ટાળો

 આંચકીનો હુમલો આવ્યો હોય તેવી વ્યક્તિના મોઢામાં કોઇ ચીજ (કે ખોરાક) નાખતા નહીં.

 કૃપા કરીને નોંધ કરો કે, મોઢામાં કશું પણ નાખવું અત્યંત જોખમી નીવડી શકે છે, કારણ કે તે તેનાં / તેણી નાં ફેફ્સાંમાં જઇ શકે છે અને દર્દીનું મોત નીપજી શકે છે.

 એ પણ નોંધી લો કે દર્દી જીભ ગળી જાય એ માન્યતા ખોટી છે. અને આવી ગેરસમજથી દોરવાઈ હાથ વડે જીભ પકડી રાખતા નહીં.

 દર્દી ને જોડું કે ડુંગળી સુંઘાડવી નહીં.

૫ )  બળનો ઉપયોગ કરવાનું ટાળો.

 આંચકી દરમિયાન દર્દીને દબાણ સાથે પકડી રાખતા નહીં.

 તેની / તેણીની હિલચાલ અટકાવવાની કોશિશ કરતા નહીં.

 હુમલો આવ્યો હોય તેવી વ્યક્તિને ચીસ પાડીને કે હલાવીને જગાડવાનો વ્યર્થ પ્રયાશ કરતા નહીં.

૬ )  આંચકી પછી

 દર્દીને તેની/ તેણીની ડાબી બાજુ સુવાડી અને તેના મોઢાંમાંથી કચરો કે ઊલટી બહાર આવવા દો. દર્દી સંપૂર્ણ ભાનમાં આવે ત્યાં સુધી તેને / તેણીને પાણી , ખોરાક કે દવા આપતા નહીં.દર્દી  સંપૂર્ણ ભાનમાં આવે નહીં ત્યાં સુધી તેની / તેણીની સાથે રહો અને તેના પર નજર રાખો.

 જો આંચકી પાંચ મિનિટ કરતાં વધુ સમય રહે, પહેલી આંચકી આવ્યા પછી તરત જ બીજી આંચકી આવે, હિલચાલ બંધ થયા પછી દર્દી ભાનમાં ન આવે તો ડૉકટર નો સંપર્ક કરવો.

 જો શક્ય હોય તો અન્ય કોઇ વ્યક્તિ દ્વારા આંચકી-તાણનું મોબાઇલ માં / અન્ય કોઇ રીતે વિડિયો  રેકોર્ડીંગ કરી લેવું જોઇએ,જેથી તે ડૉક્ટરને બતાવી શકાય. આવા રેકોર્ડિંગથી નિદાન માં મદદ મળે છે.

 જો વિડિયો રેકોર્ડિંગ શક્ય ન હોય તો, દર્દીની આંચકી દરમ્યાનની પ્રત્યેક હિલચાલની માનસિક નોંધ રાખો.જેમકે, તેની આંખોની, ચહેરાની, જડબૂ-હાથ પગ ની સ્થિતિ આંચકી દરમ્યાન કેવી હતી? કેટલી મિનિટ હતી? વગેરે.....

ચામડીનું રિએક્શન આવવું.                    જરૂર કરતાં વધુ ઊંઘ આવવી.

ચક્કર આવવા.                                       ડબલ દેખાવું.

ઝાંખુ દેખાવું.                                           થાક લાગવો.

ચાલવામાં સંતુલન ન રહેવું.                    માથું દુઃખવું.

વાળ ઉતરવા.                                         વજન વધવું.